terug

Hendrik Nagel


korte tekst voor Eshof 4 mei 2023

lengte: 1 minuut en 15 seconden
We staan hier bij het graf van Hendrik Nagel.
Hendrik Nagel was directeur van pudding en meelproducten fabriek
"Atlanta" aan de Hoge der A in Groningen.
Hij was net als zijn broer Willem fel anti-nazi en tegen geweld.
Hoewel Hendrik gereformeerd was, werd hij lid van socialistisch-pacifistische
verzetsgroep De Groot.
Broer Willem liet in '44 twee illegale boeken drukken bij de drukkerij van Hendrik Werkman, aan de Lage der A, tegenover "Atlanta".
In de "Atlanta" fabriek stond een zender van de verzetsgroep.
De zender had de naam "Beatrix".
Deze zender werd begin '45 overgebracht naar Uithuizen.
Daar werd de zender opgerold en een verzetsman gaf na zware martelingen de naam Hendrik Nagel prijs.
Hendrik werd opgepakt en eveneens onderworpen aan zware verhoren.
Op 9 april '45 werden Hendrik en zeven andere gevangenen door de SD doodgeschoten bij Norg.
Hendrik Nagel was 39 jaar oud. Hij liet zijn vrouw en vier dochters achter.


 

tekst Dirk Munk, april 2023: ( pdf | odt )
We staan hier bij het graf van Hendrik Nagel, dat zoals u kunt zien, omringd is
door graven van zijn familieleden.

Hendrik Nagel was directeur van pudding en meelproducten fabriek "Atlanta"
aan de Hoge der A 13 in Groningen. Hij was net zo als zijn broer Willem fel
anti-nazi, en was lid van de socialistisch-pacifistische verzetsgroep De Groot.

Willem liet in 1944 twee illegale boeken drukken bij de drukkerij van Hendrik
Nicolaas Werkman, aan de Lage der A 13, pal tegenover het pand van "Atlanta"
aan de overkant van de A. Werkman zat dus ook in het verzet, en is op 10 april
1945 door de SD'er Peter Schaap samen met nog negen anderen doodgeschoten
in Bakkeveen.

In de "Atlanta" fabriek heeft een tijdlang een zender gestaan van de verzets-
groep "Beatrix". Deze zender werd begin 1945 overgebracht naar Uithuizen.
Daar werd de zender echter opgerold, en een verzetsman gaf na zware martelin-
gen de naam van Hendrik Nagel prijs. Hendrik werd op 21 februari 1945 opge-
pakt, en eveneens onderworpen aan zware verhoren.

In april 1945 werd het duidelijk dat de Canadezen snel in Groningen zouden
zijn, en daarom werden zeventig gevangenen door de Duitsers snel tot de dood-
straf veroordeeld, daaronder Hendrik Nagel, en ook de eerder genoemde Hen-
drik Nicolaas Werkman. Op maandag 9 april 1945 werden Hendrik en zeven
andere gevangenen, vergezeld door acht SD'ers in een overvalwagen gezet, en
naar de Oosterduinen in Norg gereden. Daar werd hun verteld dat ze ter dood
veroordeeld waren, en ieder van de SD'ers schoot vervolgens een gevangene
door het hoofd. Ze werden ter plaatse in een massagraf begraven. De volgende
dag, dus 10 april, werd het graf al ontdekt, en werden de lijken gekist en in
Norg begraven. Er werden daarbij foto's gemaakt van de lijken, om ze later te
kunnen identificeren. Het lichaam van Hendrik werd al kort daarna, waarschijn-
lijk op 14 april, door zijn jongere broer Ernst geïdentificeerd. Hendrik werd
daarna hier in Haren herbegraven.

Hendrik Nagel werd 39 jaar oud, hij liet een vrouw en vier dochtertjes na. Zijn
broer Willem overleefde de oorlog, werd een bekend jurist, en schreef boeken
onder diverse pseudoniemen.